အတၴဳပၸတၲိ ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲေထန္ဗြဲခမှန္

ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ ႏူကႝုမိ မိေမဝ္၊ အဘ နာဲေထာန္ေဝန္တအ္ သၜးတဵဂဝ္ဂှဵ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ေကာဇာ (၁၂၈၂)၊ ပႜဲဂိတု ဖဝ္ရဂိုန္ (၉) ေစြက္ ပႜဲကြာန္ေလံတက္၊ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္ရ။ ေပှာဝ္ကႝုေကာေဒံ (၅) တၜဝြံ ဒွ္ေကာန္ေဇှာ္အိုတ္တဲု ေဒံႀတံဳမှဳံမြဲတၜ၊ ေဒံၿဗဵမှံဳ ပိတၜရ။ ႏူအဝယ္ဘဝေဍာတ္တ္ဂွ္ ေဇှာ္ေဂါဝ္ကၜဳင္ ပႜဲတဲ မိေဇှာ္၊ အဘေဇှာ္ရ။


ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၉) သှာံဂွ္ စေဗၲာန္ပညာ တန္မူလရ။ ကတ္ေဗၲာန္ပညာတန္မူလအံင္တဲု ေဗၲာန္ေကတ္လိက္မန္ ပႜဲဘာလက်ာ္ ဇေရင္ကြာန္ဂွ္ရ။ ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၁၆) သှာံဂွ္ ဒွင္ဂိုင္ေကတ္ ဘဝထပ႙ုသမဏ႘တဲု ဆက္ကတ္လၛတ္လိက္ ပရိယတၲိပၜန္ရ။ ပႜဲအာယုက္ (၁၈) သှာံဂွ္ မိေဇှာ္၊ အဘေဇှာ္ဂမၜိဳင္ စုတိအိုတ္တဲု ရာံတိတ္ႏူဘဝထပ႙ုတဲု စဵကၜဳင္ဇေရင္ကြာန္မိမဇကုတဲု ကေလင္ေကၜာန္တဵဝါဗၛ မိမဇကုပၜန္ရ။ ကာလဂြံအာယုက္ (၂၀) သှာံဂွ္ ထပ္တဲ ကုမိေခန္ေညာအ္တဲု ကလိဂြံေကာန္ဇာတ္ (၈) တၜရ။ လက္ႀကဵ မိေခန္ေညာအ္ စုတိအာတဲု ထပ္ေစွ္ဒှာဲ ကုမိေလန္ပၜန္ရ။

ပႜဲကႝု သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1946၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ (၁၃၀၈) နာဲဖႝုခ်ႝဳတအ္ကႜိဳက္ပ္ ပံက္ပၲန္ကၜဳင္ ေဗာ္သြးမန္ သြက္ဂြံ႐ုန္ဂစာန္ ပေရင္ဗၜးၐး ဂကူမန္ရ။ ပႜဲသကုတ္ေဒသမန္ အိုတ္သီုတအ္ဂွ္ေလဝ္ ဂေကာံသဿတ္မန္ဂမၜိဳင္ မံက္ကတႝုကၜဳင္အိုတ္ရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ စႏူအခိင္ဂွ္တဲု ဗြဲမကတိုင္ကဿဟ္ေဟင္ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ ပႜဲဂေကာံသဿတ္မန္ ဂွ္တဲု ကႜဂံါလုပ္ကၜဳင္ ဗြိဳင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ခေရတ္ 1948 ဂိတု ၾသေဂတ္ ၁၉၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ (၁၃၁၀) ဂိတုဒၢိဳန္ေပင္ဂွ္ ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္မန္ စပၲံမံက္ဂတဝ္ကၜဳင္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ စပံၲပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပႜဲပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ဂွ္ရ။ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1953 ဂွ္ ကလိဂြံကၜဳင္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္သၠိဳပ္ဂဇအ္႐ုင္ရ။ လက္ႀကဵ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1954 ဂွ္ ဥကၠေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ တိတ္ေထာံႏူသြာင္ပှာန္ ပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ သြာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ရ။ ပႜဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1954 ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ကာ ပြိဳင္ဍဳင္လွာ္ဒကွ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1958 ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ ေကင္ကာခ႐ိုင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1958 ဂိတုဂ်ဴလာင္(၁၉) ကာလေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ၿပံင္သၜာဲဂၜံင္တရဵ “သၜာဲလြဟ္ကႝု ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘”ဂွ္ ပါအာကေရာံ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္တဲု လုပ္အာပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ရ။ အေဃာႏြံဒဿံင္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ခ်႘ဓရာင္ဒဿံင္ သြက္ပေရင္ဂကူဂွ္ေလဝ္ နကႝုတာလ်ိဳင္ ေကင္ကာခ႐ိုင္ဘာအင္ မြဲတၜကီု ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ကီုရ။

အေဃာဂစာန္ခ်႘ဓရာင္ဒဿံင္ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ကာလစိုပ္သှာံ 1962 ဂိတု မာတ္ခ်္ (2) ဂွ္ ဂေကာံသၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္တအ္ ကႜိဳက္ပ္တဲု သ႘ေထာံအဝႝု ႏူကႝု အလႝုအသ႘ကဿိန္ဍဳင္ရ။ စႏူအခိင္ဂွ္တဲု သဿဳဟ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ဗ်ဟ္ဟဲ၊ အေခါင္အရာေကာန္ဂကူဂမၜိဳင္တအ္ေလဝ္ ေကၜံဗၵန္အာ သဿဝ္တဲ တၜအဝႝုပှာန္အိုတ္ရ။ ပေရင္ခ်႘ဓရာင္ ေကာန္ဂကူတအ္ေလဝ္ ေကၜံကၜက္ကၜဳင္ဒဿံင္သိုက္က္၊ ပေရင္ခ်႘ဓရာင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ အိုတ္သီုတအ္ေလဝ္ ဒးဒုင္ကဿာတ္လဒႝုကၜဳင္ကႝု သၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္ရ။ ဟိုတ္ႏူအေခါင္ခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ပေရင္႐ုန္ဂစာန္သြက္ဂကူမန္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ဂွ္ ဟြံဂြံအေခါင္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ 1962 ဂိတုဂ်ဴလာင္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ ကေလင္တိတ္ကၜဳင္ ဇေရင္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ မြဲအလန္ပၜန္ရ။ တိတ္ကၜဳင္စိုပ္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ျခာဟြံလအ္ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ကႝုတာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။

ပႜဲကႝုသှာံ 1963 ကာလကံင္ၿဇ႘ပၜန္ဂတး (ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေဗာ္ပိေဗာ္ (KNU, KNPP, NMSP) တအ္ရ။ နဒဒွ္ညးစှးေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ညးမတိုန္စိုပ္ဂမၜိဳင္ဝြံ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္၊ နာဲေတတ္ေထာန္ (ဝါ) နာဲဝါ တအ္တိုန္စိုပ္ ဆႝုဂဗ သ႘ကၜ႘လဝ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1965 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ကမၼတ႘ဗဟႝုတဲု ဆက္ေကတ္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1971 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ကႝုတာလ်ိဳင္ ဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ အေဃာယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ဒဿံင္ တာလ်ိဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိဂွ္ မြဲကေရာံဓဝ္ သီုေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။ အေဃာကာလ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြး ပႜဲကႝုသှာံ 1981ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ ပါလုပ္အာ ကေရာံေဗာ္ နာဲနလႅာကႜိဳက္ပ္တဲု နကႝုတာလ်ိဳင္ ဒု-ဥကၠ႒ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ စႝုကႝုစိုပ္သှာံ 1987 ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1987 ကာလေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိၐါလြး ကေလင္ေကာံပၜန္ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ညးအုပ္ကာနာနာပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1989 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ ဒုဥကၠ႒ ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 2003 ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္စုတိအာတဲု ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။

ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ ဒွ္ညးဆာန္ဂကူမြဲတၜ၊ ဒွ္ညးသၜးလမ်ီဳသြက္ဂကူ၊ ဒွ္မှိဟ္ဒုင္သၜးဂုဏ္ဖႝုပူဂႝုဇကု သြက္ဂကူမန္မြဲကီုရ။ ဘဝဇကု သြက္အလံုမြဲဘဝဂွ္ ဇိုန္ဏွင္ဏာကႝု ပေရင္႐ုန္ဂစာန္ဗၜးၐးဂကူမန္တဲု စိုပ္သှာံ 2005 ဂိတုမာတ္ခ်္ (14)၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ ၁၃၆၆ ဂိတုဖဝ္ရဂိုန္ (၅) မံက္ဂွ္ စုတိအာ ပႜဲ႐ုင္ဌာန္ဂအုပ္ဗြိဳင္အပႜဲဍဳင္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ပႜဲဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ နကႝုယဲမှိဟ္ေဇှာ္ရ။