ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ ႏူကႝုမိ မိေမဝ္၊ အဘ နာဲေထာန္ေဝန္တအ္ သၜးတဵဂဝ္ဂှဵ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ေကာဇာ (၁၂၈၂)၊ ပႜဲဂိတု ဖဝ္ရဂိုန္ (၉) ေစြက္ ပႜဲကြာန္ေလံတက္၊ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္ရ။ ေပှာဝ္ကႝုေကာေဒံ (၅) တၜဝြံ ဒွ္ေကာန္ေဇှာ္အိုတ္တဲု ေဒံႀတံဳမှဳံမြဲတၜ၊ ေဒံၿဗဵမှံဳ ပိတၜရ။ ႏူအဝယ္ဘဝေဍာတ္တ္ဂွ္ ေဇှာ္ေဂါဝ္ကၜဳင္ ပႜဲတဲ မိေဇှာ္၊ အဘေဇှာ္ရ။
ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၉) သှာံဂွ္ စေဗၲာန္ပညာ တန္မူလရ။ ကတ္ေဗၲာန္ပညာတန္မူလအံင္တဲု ေဗၲာန္ေကတ္လိက္မန္ ပႜဲဘာလက်ာ္ ဇေရင္ကြာန္ဂွ္ရ။ ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၁၆) သှာံဂွ္ ဒွင္ဂိုင္ေကတ္ ဘဝထပ႙ုသမဏ႘တဲု ဆက္ကတ္လၛတ္လိက္ ပရိယတၲိပၜန္ရ။ ပႜဲအာယုက္ (၁၈) သှာံဂွ္ မိေဇှာ္၊ အဘေဇှာ္ဂမၜိဳင္ စုတိအိုတ္တဲု ရာံတိတ္ႏူဘဝထပ႙ုတဲု စဵကၜဳင္ဇေရင္ကြာန္မိမဇကုတဲု ကေလင္ေကၜာန္တဵဝါဗၛ မိမဇကုပၜန္ရ။ ကာလဂြံအာယုက္ (၂၀) သှာံဂွ္ ထပ္တဲ ကုမိေခန္ေညာအ္တဲု ကလိဂြံေကာန္ဇာတ္ (၈) တၜရ။ လက္ႀကဵ မိေခန္ေညာအ္ စုတိအာတဲု ထပ္ေစွ္ဒှာဲ ကုမိေလန္ပၜန္ရ။
ပႜဲကႝု သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1946၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ (၁၃၀၈) နာဲဖႝုခ်ႝဳတအ္ကႜိဳက္ပ္ ပံက္ပၲန္ကၜဳင္ ေဗာ္သြးမန္ သြက္ဂြံ႐ုန္ဂစာန္ ပေရင္ဗၜးၐး ဂကူမန္ရ။ ပႜဲသကုတ္ေဒသမန္ အိုတ္သီုတအ္ဂွ္ေလဝ္ ဂေကာံသဿတ္မန္ဂမၜိဳင္ မံက္ကတႝုကၜဳင္အိုတ္ရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ စႏူအခိင္ဂွ္တဲု ဗြဲမကတိုင္ကဿဟ္ေဟင္ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ ပႜဲဂေကာံသဿတ္မန္ ဂွ္တဲု ကႜဂံါလုပ္ကၜဳင္ ဗြိဳင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ ခေရတ္ 1948 ဂိတု ၾသေဂတ္ ၁၉၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ (၁၃၁၀) ဂိတုဒၢိဳန္ေပင္ဂွ္ ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္မန္ စပၲံမံက္ဂတဝ္ကၜဳင္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ စပံၲပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပႜဲပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ဂွ္ရ။ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1953 ဂွ္ ကလိဂြံကၜဳင္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္သၠိဳပ္ဂဇအ္႐ုင္ရ။ လက္ႀကဵ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1954 ဂွ္ ဥကၠေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ တိတ္ေထာံႏူသြာင္ပှာန္ ပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ သြာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ရ။ ပႜဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1954 ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ကာ ပြိဳင္ဍဳင္လွာ္ဒကွ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1958 ဂွ္ ဒွ္ကၜဳင္ ေကင္ကာခ႐ိုင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1958 ဂိတုဂ်ဴလာင္(၁၉) ကာလေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ၿပံင္သၜာဲဂၜံင္တရဵ “သၜာဲလြဟ္ကႝု ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘”ဂွ္ ပါအာကေရာံ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္တဲု လုပ္အာပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ရ။ အေဃာႏြံဒဿံင္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ခ်႘ဓရာင္ဒဿံင္ သြက္ပေရင္ဂကူဂွ္ေလဝ္ နကႝုတာလ်ိဳင္ ေကင္ကာခ႐ိုင္ဘာအင္ မြဲတၜကီု ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ကီုရ။
အေဃာဂစာန္ခ်႘ဓရာင္ဒဿံင္ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ ကာလစိုပ္သှာံ 1962 ဂိတု မာတ္ခ်္ (2) ဂွ္ ဂေကာံသၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္တအ္ ကႜိဳက္ပ္တဲု သ႘ေထာံအဝႝု ႏူကႝု အလႝုအသ႘ကဿိန္ဍဳင္ရ။ စႏူအခိင္ဂွ္တဲု သဿဳဟ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ဗ်ဟ္ဟဲ၊ အေခါင္အရာေကာန္ဂကူဂမၜိဳင္တအ္ေလဝ္ ေကၜံဗၵန္အာ သဿဝ္တဲ တၜအဝႝုပှာန္အိုတ္ရ။ ပေရင္ခ်႘ဓရာင္ ေကာန္ဂကူတအ္ေလဝ္ ေကၜံကၜက္ကၜဳင္ဒဿံင္သိုက္က္၊ ပေရင္ခ်႘ဓရာင္ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ အိုတ္သီုတအ္ေလဝ္ ဒးဒုင္ကဿာတ္လဒႝုကၜဳင္ကႝု သၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္ရ။ ဟိုတ္ႏူအေခါင္ခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ပေရင္႐ုန္ဂစာန္သြက္ဂကူမန္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ဂွ္ ဟြံဂြံအေခါင္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ 1962 ဂိတုဂ်ဴလာင္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ ကေလင္တိတ္ကၜဳင္ ဇေရင္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ မြဲအလန္ပၜန္ရ။ တိတ္ကၜဳင္စိုပ္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ျခာဟြံလအ္ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ကႝုတာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ 1963 ကာလကံင္ၿဇ႘ပၜန္ဂတး (ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေဗာ္ပိေဗာ္ (KNU, KNPP, NMSP) တအ္ရ။ နဒဒွ္ညးစှးေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ညးမတိုန္စိုပ္ဂမၜိဳင္ဝြံ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္၊ နာဲေတတ္ေထာန္ (ဝါ) နာဲဝါ တအ္တိုန္စိုပ္ ဆႝုဂဗ သ႘ကၜ႘လဝ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1965 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ကမၼတ႘ဗဟႝုတဲု ဆက္ေကတ္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1971 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ကႝုတာလ်ိဳင္ ဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ အေဃာယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ဒဿံင္ တာလ်ိဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိဂွ္ မြဲကေရာံဓဝ္ သီုေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ ဥကၠ႒ခ႐ိုင္မတ္မလီုပၜန္ရ။ အေဃာကာလ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြး ပႜဲကႝုသှာံ 1981ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲေထန္ဝြံ ပါလုပ္အာ ကေရာံေဗာ္ နာဲနလႅာကႜိဳက္ပ္တဲု နကႝုတာလ်ိဳင္ ဒု-ဥကၠ႒ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ စႝုကႝုစိုပ္သှာံ 1987 ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1987 ကာလေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိၐါလြး ကေလင္ေကာံပၜန္ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ညးအုပ္ကာနာနာပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1989 ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ ဒုဥကၠ႒ ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 2003 ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္စုတိအာတဲု ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။
ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲေထန္ဝြံ ဒွ္ညးဆာန္ဂကူမြဲတၜ၊ ဒွ္ညးသၜးလမ်ီဳသြက္ဂကူ၊ ဒွ္မှိဟ္ဒုင္သၜးဂုဏ္ဖႝုပူဂႝုဇကု သြက္ဂကူမန္မြဲကီုရ။ ဘဝဇကု သြက္အလံုမြဲဘဝဂွ္ ဇိုန္ဏွင္ဏာကႝု ပေရင္႐ုန္ဂစာန္ဗၜးၐးဂကူမန္တဲု စိုပ္သှာံ 2005 ဂိတုမာတ္ခ်္ (14)၊ သကၠရာဇ္ေကာဇာ ၁၃၆၆ ဂိတုဖဝ္ရဂိုန္ (၅) မံက္ဂွ္ စုတိအာ ပႜဲ႐ုင္ဌာန္ဂအုပ္ဗြိဳင္အပႜဲဍဳင္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ပႜဲဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ နကႝုယဲမှိဟ္ေဇှာ္ရ။
ဆက္ဗ္ွ...
ကေလင္သေရာပ္ေထာံ...
ယဿဳအရင္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ မဒွ္နာဲဗေလာန္တဲု သၜးတဵဂဝ္ဂၜဵ ႏူကႝုမိယႈ႙မိ၊ နာဲယႈ႙ဖံင္တအ္ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၂၇၄) ဂိတုမာ္ (၉) ေစြက္၊ သကၠရာဇ္ ခေရတ္ (1913 ဂိတုမာတ္ခ်္ 1) တၛဲသၛိသဝ္ဂွ္ ပႜဲအပိုင္ ဂေဒံါ- ကအ္ႏွာတ္ ပႜဲကြာန္ဘာခတႝုဂွ္ရ။ ေပှာဝ္ကႝု ေကာေဒံ (၁၀) တၜဂွ္ ဒွ္ေကာန္ေဇှာ္အိုတ္ရ။ ပႜဲကလိဂြံအာယုက္ (၅) သှာံဂွ္ စေဗၲာန္ပညာတဲု ဒႝုကႝုအံင္တန္သၜဳင္ ကတ္ေဗၲာန္ကၜဳင္ပညာ ပႜဲဍဳင္ျပန္ရ။ နကႝုပညာတကၠသိုလ္မၢး ေကင္ကတ္ေဗၲာန္ကၜဳင္ စႝုစိုပ္ တန္ဥပစာရ။
တိတ္ႏူဘာတဲု လုပ္ေကၜာန္ကေမၜာန္႐ုင္ ပႜဲဍဳင္လၢဳင္ ပႜဲ႐ုင္ကလုတ္ေဇှာ္ (အတြင္းဝန္မ်ား႐ံုး)ရ။ ပႜဲအခိင္ကာလ ပှာန္ဂၜးတိ အလန္ဒုတိယ ကတႝုဒွ္ဂွ္ လုပ္ယိုက္ေဂၜင္ဝန္ပှာန္ ပႜဲဒပ္ဍာ္ စႝုကႝုကလိဂြံ တာလ်ိဳင္ ကဆံင္ ဒု-ဗိုလ္ရ။ ပႜဲကႝု ပေရင္႐ုန္ဂစာန္ပၜန္ဂတး ေဖတ္ေသတ္ဂ်ပါန္သဿဝ္တိ ပႜဲကႝုဂေကာံ (ဖတပလ) ဂွ္ေလဝ္ ပါလုပ္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ကီုရ။ ပႜဲကႝုဂေကာံေဇှာ္ (ဖဆပလ) ဂ္ွေလဝ္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ ပြိဳင္ဍဳင္ပံင္၊ နဒဒွ္ ဒု-ဥကၠ႒ ဂေကာံသဿာဗၛခ႐ိုင္သဓီု သာ္ဝြံေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္နာနာရ။ သြက္ဂြံယိုက္ေဂၜင္ ေကတ္တာလ်ိဳင္ပေရင္ဂကူမန္ဇကု ဗၜးဗၜးၐးၐးမာန္ ရန္တဲု ႏုက္တိတ္ႏူကႝုဂေကာံ (ဖဆပလ) ဂွ္တဲု ပႜဲကႝုေပါဲ႐ုဲမာဲအလံုကဿိန္ဍဳင္ဂွ္ေလဝ္ နကႝုအမာတ္မသၜးပြးမြဲ (တသီးပုဂၢလ) မြဲ ၐိုန္လုပ္ဒုင္႐ုဲကီုေလဝ္ နဗီုအမာတ္သၜးပြး တှဟ္ဟ္တအ္ကီု က်အာကီုရ။ ပႜဲကႝုသှာံ - 1947 ဂွ္ ဒက္ပၲန္ေဗာ္သၜးပြးဂကူမန္ ပံင္ေကာံကႝု ညးအုပ္ကာ နာဲသာန္တူတဲု နကႝုရမ်ာင္ကေၿမဲ ပတိတ္ကၜဳင္လိက္ပ႐ိုင္ “တနင္ႀသ႘”ရ။ ပေရင္အာတ္မိက္ ပေရင္ဂကူမန္ (၇) တင္ မဒွ္ယွ္တွ္ဒဿံင္ ပႜဲဝင္ပၜန္ဂတး ပေရင္ဂကူမန္ဂွ္ေလဝ္ စပၲံအာတ္မိက္ကၜဳင္တဲု ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ဂကူမန္ တှဟ္ဟ္ဂမၜိဳင္တအ္ ထံက္ကၜဳင္ဂလာန္ ကတိုင္ကတုိင္ကဿဟ္ဟ္ အိုတ္ကီုရ။ ေဆင္စပ္ကႝု တင္အာတ္မိက္ ေကာန္ဂကူမန္တအ္ (၇) တင္ဂွ္တဲု သြက္ရဂြံအာဆႝုဂဗကႝု ဝန္ေဇှာ္ဥဴႏုဂွ္ေလဝ္ သၸကႜိဳပ္တဲု အာဆႝုဂဗသ႘ကၜ႘ကၜဳင္ရ။ ႏူဂွ္မြဲကဆံင္ ပေရင္အာတ္မိက္ တြႝဳရးမန္၊ ပေရင္ပေလဝ္ပေလတ္ သြက္ဂြံဗဿံက္႐ုပ္ရဵ ပေရင္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ဂွ္ေလဝ္ စပၲံခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ 1948 ဂွ္ ဒးဒုင္ရပ္ကႝု အလႝုအသ႘ ဖဆပလရ။ ဒးဒုင္ကၜဳင္ထံင္ ပႜဲကႝုထံင္ အဝ (မႏၲေလဝ္) ေကုာံ ထံင္ယႈ႙ဗႝုတအ္ ပြိဳင္ (၃) သှာံရ။ ဗၜးတိတ္ႏူထံင္တဲု ဒးဒုင္မင္ရံင္ (အခ်ဳက္ဇိုင္) ပြိဳင္မြဲသှာံတဲု ႏူကႝုဍဳင္လၢဳင္ နကႝုဍာန္ဍာ္ တိတ္ကၜဳင္တိဍာ္ပၜန္ဂတးရ။ ေဗာ္ခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္အာကႜိဳပ္ ပေရင္ဂကူမန္ ပႜဲကႝု ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ဂွ္ေလဝ္ နဒဒွ္ ညးလ်ိဳင္ဌာန ပေရင္စႝုဒှာ၊ ညးလ်ိဳင္ဌာန ပေရင္လေလာင္ပ႐ိုင္ သာ္ဝြံယိုက္ေဂၜင္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ကဆံင္ဆံင္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ - 1958 ဂိတုဂ်ဴလာင္ (19) နကႝုေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ သၜာဲဂၜံင္လုပ္ဗြိဳင္ေသှာဝ္ “သၜာဲေကၜံ ပေရင္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ကႝုလြဟ္” ဂွ္ ဒုင္တဲဟြံမာန္တဲု ႏူကႝုယိုက္ေဂၜင္ေကတ္ဒဿံင္တာလ်ိဳင္ ညးစှးဒပ္ပံင္ေကာံ ပႜဲကႝုရးဒႝုဗေဂါ (ပဲခူး႐ိုးမ) ဂွ္ ကေလင္စဵကၜဳင္တဲု စပၲံ ဒက္ပၲန္ကၜဳင္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ ပႜဲကႝုပေရင္ဒက္ပၲန္ ရးဗဿာသကုတ္သဿဝ္ (ပါလုပ္သီု ေဗာ္ေကာန္မ်ဴေနတ္ဗဿာ) ပိေဗာ္ပံင္ေကာံ ဒက္ပၲန္ဗဟႝုဂွ္ေလဝ္ ပါလုပ္ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1958 ဂွ္ ေစွ္ဒှာဲကု မိေတန္ ရဲဍဳင္ေဝါရ။ ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ စပံၲဒက္ပၲန္ဂွ္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာနာနာ နဓမၼေန၊ နာဲမန္ဒမ္၊ နာဲေတတ္ေထာန္၊ နာဲအံင္ယွိင္တအ္ နဒဒွ္ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ စဒက္ပၲန္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ - 1963 ဗိုလ္ေနေဝန္ (ကံင္ၿဇ႘ပၜန္ဂတး) ေကာ္ဘိက္တက္က်ာ သြက္ပေရင္ၐိုဟ္လလံအပႜဲကဿိန္ဍဳင္ဗဿာဂွ္ နဒဒွ္ညးစှး ဒပ္ပံင္ေကာံ ပေရင္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ည႘သဿဟ္ေကာန္ဂကူ (မဒညတ) မြဲတၜကီု သီုကႝုညးစှး ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိကီု တိုန္စိုပ္ကၜဳင္လဝ္ရ။ ပႜဲကႝုေပါဲဂွ္ အဖဝ္ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဂွ္တုန္ နဒဒွ္ညးစှး ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲေထန္ (စုတိ)၊ နာဲေတတ္ေထာန္ (စုတိ) တအ္ တိုန္စိုပ္လဝ္ကီုရ။
ပႜဲကႝုသှာံ - 1962 ဂွ္ နာဲေထန္ (စုတိ) ဥကၠခ႐ိုင္ ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ေႀတံ ကေလင္စိုပ္ကၜဳင္ တိဍာ္ပၜန္ဂတးပၜန္တဲု ဒွ္ကၜဳင္ ညးအုပ္ကာနာနာ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ဆက္ေကတ္ကၜဳင္ တာလ်ိဳင္ပၜန္ရ။ ႐ုန္ဂစာန္ပေရင္ပၜန္ဂတး ပႜဲအၾကာ အခက္အခဲုနာနာဂမၜိဳင္တအ္ ဗြဲမလအ္လကၜဳင္ကႝု သှာံတဲု ပႜဲကႝုသှာံ - 1970 ဂိတုေမဂွ္ ေဗာ္ပါလ႘မာန္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ (ဥဴႏုကႜိဳက္ပ္)၊ ေဗာ္ကေရင္ (မာန္ဘသာန္ကႜိဳက္ပ္)၊ ေဗာ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ေကာန္ဂကူေခ်င္ (ဥဴမာန္တေလန္ကႜိဳက္ပ္) တအ္ ပိေဗာ္ပံင္ေကာံတဲု ဒက္ပၲန္ကၜဳင္ ဒပ္ည႘သဿဟ္ ေကုာံ ဗၜးၐးေကာန္ဍဳင္အရင္ (တညလ) မာန္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲကႝု ဒပ္ည႘သဿဟ္ ေကုာံ ဗၜးၐးေကာန္ဍဳင္အရင္ဂွ္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ မာန္ဘသာန္ ေကတ္တာလ်ိဳင္တဲု နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ နဒဒွ္ညးအုပ္ကာနာနာ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ရ။ ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ကေလင္ဒက္ပၲန္လဝ္ဝြံ ပႜဲကႝုသှာံ - 1971 ဂွ္ ပံက္ပတိုန္ကၜဳင္ ဒပ္ပှာန္ဗၜးၐးေကာန္ဂကူမန္ ေလဿင္လုပ္ေသှာဝ္ မာန္ကၜဳင္တဲု စပၲံေကၜာန္ကၜဳင္ သၻင္သ႘ကၜ႘ေဗာ္ ကမၼတ႘ဗဟႝုကႜိဳက္ပ္ မာန္ကၜဳင္ကီုရ။ ပႜဲကႝု သၻင္သ႘ကၜ႘ဂွ္ေဟင္ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ညးအုပ္ကာနာနာ နာဲေထန္၊ ညးကႜိဳက္ပ္ပှာန္ နာဲပါန္သာ၊ နဒဒွ္ေကာန္ဂေကာံ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ နာဲဘစိင္၊ ႏိုင္မန္ဒမ္၊ ႏိုင္ေသာင္ေဖ၊ နာဲေမန္ေထာဋ္တအ္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ 1975 ေကၜာန္ဗဒွ္ သဘင္သ႘ကၜ႘ ကမၼတ႘ဗဟႝုကႜိဳက္ပ္ အလန္တတိယတဲု နကႝုဂေကာံေကင္ကာဗဟႝုပၜန္ဂွ္ ႐ုဲစွ္ပတိုန္ ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ညးအုပ္ကာနာနာ နာဲနလႅာ (ေကင္ကာေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ေႀကံ)၊ ေကာန္ဂေကာံဂမၜိဳင္ နာဲပါန္သာ၊ နာဲေထန္၊ နာဲရႆ (ဒုဥကၠ႒ လဿိဟ္-၁၊ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ)၊ နာဲတၜမန္ (စုတိ)၊ နာဲထဝ္မန္ (ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိလဿဳဟ္) တအ္ဝြံရ။
ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဟိုတ္ပေရင္ဂိုဏ္ဂဏဂမၜိဳင္ ေကုာံ ပေရင္ဒတူလိုင္၊ ပေရင္လညာတ္ ဟြံသဿဟ္ရထညးသၠအ္ ဟြံဒွ္မြဲသၠအ္ ကတႝုဒွ္ ပဋိပကၡတဲု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြး၊ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲယႈ႙ေက်န္ကႜိဳက္ပ္ကု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ နာဲနလႅာကႜိဳက္ပ္ ဒွ္အာၐါလြးသာ္ဝြံရ။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ထကးအာၐါေဗာ္ဝြံ ကာလစိုပ္သှာံ - 1987 ဂွ္ နကႝုပေရင္ပတပ္ပည႘ ဒပ္ပံင္ေကာံ ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူ (မဒတ) ကေလင္ ပည႘ပညပ္ကႝုကီု၊ ေဗာ္ၐါလြးတအ္ေလဝ္ ဟိုတ္ႏူစိုတ္ဓါတ္မိက္ဂြံကေလင္ပံင္ေကာံညးသၠအ္ကီုတဲု ကေလင္ပံင္အာညးသၠအ္ပၜန္ရ။ ပႜဲကႝုေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ကေလင္ပံင္ညးသၠအ္ဂွ္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ နာဲယႈ႙ေက်န္၊ ဒုဥကၠ႒ နာဲနလႅာ၊ ညးအုပ္ကာနာနာ နာဲေထန္၊ ဖက္ေဆာညးအုပ္ကာနာနာ နာဲရႆ၊ ညးကႜိဳက္ပ္ပှာန္ နာဲထဝ္မန္၊ ညးကႜိဳပ္စန္ဒက္ နာဲဟံသာ၊ ညးကႜိဳပ္အုပ္ဓုပ္ ( ) တအ္ ကေလင္႐ုဲစွ္ပတိုန္ပၜန္ရ။
ပႜဲကႝု ဒပ္ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူ (မဒတ) မဒက္ပၲန္လဝ္ကႝု ေကာန္ဂကူပၜန္ဂတးဘဝတုပ္ဂမၜိဳင္ ဂွ္ေလဝ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ ပႜဲသှာံ 1991 ဂွ္ရ။ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ သီုေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ ပႜဲကႝုဒပ္ပံင္ေကာံ ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ မဟာမိတ္ေကာန္ဂကူဂမၜိဳင္ဂွ္ကီုတဲု နကႝုဂေကာံမွာဇန္ဂၜးတိတအ္ ဂြံထံက္ကၜဳင္ဂလာန္ လတူပေရင္ခ်႘ဓရာင္ပၜန္ဂတး ေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္ကီု သီုဂြံကၜိဳဟ္တီေကတ္ လတူေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္ကီု ရန္ကႝုဂုဏ္ဖႝုပေရင္ဍဳင္ကြာန္ သီုအလံုေကာန္ဍဳင္အရင္အိုတ္သီုတဲု ပႜဲသှာံ 1992 ဂွ္ အာဍဳင္ ေသာတ္သာလာန္၊ ျပင္ေသတ္၊ အေမရိကာန္၊ ဂ်ာမဏ႘တအ္ မြဲကေရာံကု ညးစှး ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ဂမၜိဳင္တအ္ရ။ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိဝြံ ပႜဲကႝုသှာံ - 1995 ဂွ္ ေဒံါပန္ေပွာ္ ကုအလႝုအသ႘ နဝတ ရ။ ၐိုန္ရေဒံါအာပန္ေပွာ္ကီုေလဝ္ ဟြံဗလးလြဟ္ လတူဂၜံင္တရဵေဗာ္၊ ပေရင္ဒတူလုိင္ေဗာ္၊ လတူမူဝါဒ ပဝ္လသ႘ေဗာ္ဂွ္ေဟင္ အေဃာဆက္လုပ္အာဒဿံင္ေပါဲဗတိုက္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ဏ႘ဖိုဟ္ရ။
နကႝုပေရင္ေရင္တၜဳင္ ဆႏၵခမ႘သင္မန္တအ္ သဿိက္မိက္ဂြံသွ္လိက္ ကုဘာသာမန္ဂွ္ေလဝ္ ကာလဆႝုဂဗကု သၠိဳပ္ပှာန္ေခန္ေညာအ္ဂွ္ ထပ္အာတ္မိက္ ပတိုန္ထၞးကၜဳင္ပၜန္ရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္နာဲယႈ႙ေက်န္ေကုာံ ညးမဆာန္ဂကူဂမၜိဳင္ ဟိုတ္ဘိုင္ဂစာန္ဘိုင္ဂိုတ္ဂွ္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ 1998 ဂွ္ သင္မန္ဂမၜိဳင္ ကလိဂြံအေခါင္သွ္လိက္ နဘာသာမန္အိုတ္ရ။ ပႜဲကႝုသှာံ 1995 ဂိတုအံက္တိုဘာဂွ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ ေကုာံ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ဇဝ္မိုင္ (KIO) တအ္ ညးၐါတၜဝြံ နကႝုပေရင္သၜးအေခါင္ အလႝုအသ႘နဝတ အာဆႝုဂဗ ကုညးစှးယူေအန္ မစၥတာ ဒ႘ဆိုတို ပႜဲဍဳင္လၢဳင္တဲု ပတိုန္ထၞး ပေရင္ဒတူလိုင္ ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ရ။ တင္ပတိုန္ထၞးေဗာ္ၐါေဗာ္ လတူညးစှးယူေအန္ မစၥတာ ဒ႘ဆိုတိုဂွ္တုန္ -
1. သြက္ရဂြံဒက္ပတန္ ပေရင္ၐိုဟ္လလံ အပႜဲဍဳင္မာန္ နအလႝုအသ႘နဝတ ဒးေဒါံကႝု ပေရင္ထၸက္နာနာ (မပၲံ ပှာန္ရပ္လြဟ္၊ ပေရင္ဍဳင္ကြာန္၊ ပရင္စန္ဒက္) တအ္ညိ။ ညးမဒးဒုင္ဒဿံင္ဘဲထံင္ ဟိုတ္ႏူဂလာန္ပေတွ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ေကာန္ဂကူစုင္တအ္ဂွ္ ညံင္ဂြံကေလင္ဗလးကႝု။
2. ပႜဲအၾကာ အလႝုအသ႘ပှာန္ကႝု ဂေကာံဒစႝုဒစးတအ္ဂွ္ သြက္ရဂြံတက္က်ာပေရင္ၐိုဟ္လလံ၊ မြဲအခိင္ဓဝ္ကု ေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ကီု။
3. နအလႝုအသ႘ကႜိဳက္ပ္တဲု ေကာ္ဘိက္သၻင္သ႘ကၜ႘ေကာန္ဂကူတဲု သြက္ရ ညးစှးတအ္ဂမၜိဳင္ ဂြံတိုန္စိုပ္ဗၜးဗၜးၐးၐး ေကုာံ စုင္စုင္ေကာံေကာံမာန္ ညံင္ဂြံေကာ္ဘိ္က္ေကၜာန္ဗဒွ္ကႝု။
4. နကႝုယူေအန္ပၜန္ေလဝ္ မၛးႏူကႝုဂၜံင္တရဵ ကဿာတ္လဒႝုပေရင္ပိုန္ျဂပ္ လတူဍဳင္ဗဿာဂွ္တဲု သြက္ဂြံဂၜာဲဂၜံင္ နဲကဲနာနာ မဖန္ဗဒွ္ကႝု ဂုဏ္ဖႝု လတူညးဍဳင္ကြာန္တအ္မာန္ဂွ္ ညံင္ဂြံသုင္ေစာဲ ေကၜာန္ၐိုတ္အာ။
5. ပေရင္ကတႝုဒွ္ဒဿံင္ သကုတ္ေဒသ ေကာန္ဍဳင္အရင္တအ္ဂွ္ ညံင္ဂြံဗလးညးစှးယူေအန္တဲု ညံင္ဂြံေကၜာန္သၸ ပေရင္စဿ႘စဿတ္ဂၜိဳက္ဂၜာဲ သၜဲသၜဲလးလးမာန္။
ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲယႈ႙ေက်န္ဝြံ သြက္ပေရင္ဂကူမန္ ပအပ္ဘဝဇကုဇကု ဒုင္သၜးဂုဏ္ဖႝု၊ ဒုင္သၜးလမ်ီဳ ေကၜာန္ၐိုတ္ကၜဳင္ အၾကာဒဒိုက္သှာနာနာ ခ်႘ဓရာင္ အာကၜဳင္ကႜိဳပ္တဲု ပႜဲကႝုသှာံ 2003 ဂိတုမာတ္ (7) ဂွ္ နကႝုယဲမှိဟ္ေဇှာ္ စုတိအာ ပႜဲကႝုသၛိ ဍဳင္မတ္မလီုဂွ္ရ။ စႏူသှာံ 1958 တဲု ဒႝုကႝုလမ်ီဳအိုတ္ ယိုက္ေဂၜင္ကၜဳင္ ပေရင္ဂကူမန္ လုကဵပြိဳင္ (၄၅) သှာံေကတ္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ဥကၠ႒ေဇှာ္တဲု ေရင္တၜဳင္ကၜဳင္လဝ္ ဂုဏ္ဖႝုပေရင္ဂကူရ။
ဆက္ဗ္ွ...
ကေလင္သေရာပ္ေထာံ...
ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာဝြံ မဒွ္ေကာန္ နာဲမး မိပေရအ္တအ္တဲု ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၂၇၉)၊ ဂိတု စဲ(၁၁) မံက္၊ တၛဲစန္ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1917 ဂိတုဧၿပ႘ 2 ဂွ္ သၜးဂဝ္ဂှဵရ။ လက္ႀကဵ နာဲေဍာအ္ မိေဍာင္တအ္ လြ႘ဗစလဝ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ပ႙ုရ။ ေကာေဒံမှံဳ (၇) တၜတဲု ေပှာဝ္ကႝုေကာေဒံ (၇) တၜဂွ္ မဒွ္ေကာန္မရႏုက္ကႝု (၅) ရ။ ႏူေဍာတ္တ္ ခုတ္တင္လဝ္ယဿဳ မာံဆိတ္ႏိုအ္တဲု ႀကဵဏအ္ စိုပ္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိတဲု ခုတ္ပၲန္ယဿဳ နာဲနလႅာရ။
စိုပ္အဝဲ (၆) သှာံဂွ္ မံင္ဘာတန္မူလ ဘာလက်ာ္တဲု ဆက္တုိန္ဘာတန္လေဒါဝ္ရ။ ႀကဵဏအ္ လုပ္ကတ္လၛတ္ ပဲႜဘာပုဂၢလိက ပႜဲဍဳင္မုဟ္ဍဳင္တဲု စိုပ္အာယုက္ (၁၇) သှာံဂွ္ သၸထပ႙ု မင္မြဲသာသှာ ပြိဳင္ၐါဝွ္ရ။ စိုပ္အဝဵအာယုက္ (၂၀) သှာံျပင္ဂွ္ ထပ္တဲကု မိညိင္ယႈ႙ ရဲကြာန္ယံင္ဒံင္တဲု ကႅိဂြံေကာန္ၿဗဵမိသ႘ဒါမြဲတဲု လြ႘ဗၥလဝ္ ေကာန္ႀတံဳမြဲရ။ စိုပ္အာယုက္ (၂၂) သှာံျပင္ဂွ္ ရဲကြာန္ေသှဟ္ဗၵဝ္ စိုပ္တုပ္႐ုဲပၲိန္ ကႝုသၸညးေဇှာ္အုပ္ဓုပ္ကြာန္ရ။ စိုပ္ေခတ္ဂ်ပါန္ဂွ္ လုပ္ပႜဲဂေကာံသဿတ္အာယွ ပႜဲဍဳင္မုဟ္ဍဳင္တဲု ပတိတ္ျဒဟတ္ စႏၵက္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ အပႜဲဂေကာံသဿတ္ရ။
ကာလပှာန္ေဇှာ္ဂၜးကဝ္ အလန္ဒုတိယတဲု ပႜဲသကၠရာဇ္ 1946 ဂွ္ နာဲဖႝုခ်ႝဳသၸကႜိဳပ္တဲု ဒက္ပၲန္ကၜဳင္ ဂေကာံမန္ ေကာန္ဍဳင္အရင္ မဒွ္ေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ကၜာအိုတ္ဂွ္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၂၉) သှာံဂွ္ လုပ္ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ နကႝုမှိဟ္ေဇှာ္ ဗဟႝုမြဲရ။ သြက္ဂကူမန္ ဂြံဗၜးတိတ္ႏူ ဘဝဒးဒုင္ပႜႝဳပႜိဳက္ ဘဝဍိဳက္ဂကူညးတှဟ္တဲု ဂြံတဵတက္ျပာကတ္တိုန္မာန္ဂွ္ ဂိုတ္ဂၥာန္ပၲိတ္ျဇဟတ္ အၾကာတင္ဝါတ္ဂါတ္ ခက္ခုဲနာနာသာ္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1948 ဂိတုၾသေဂတ္ 19 ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၃၁) သှာံဂွ္ သြက္ဂကူမန္ ဂြံဗၜးတိတ္ႏူ ဘဝဍိဳက္မာန္ရန္တဲု ပံင္ေတာဲလုပ္ကၜဳင္ေပါဲဗတိုက္ ကေရာံေဗာ္ (ဖဆပလ) မြဲစြံကီုေလဝ္ ကာလဂြံဗၜးၐးတဲုဂွ္ ေဗာ္ (ဖဆပလ) ရပ္ေကံလဝ္ ဝါဒမဟာဂကူဗဿာတဲု ဟြံသၸသမၲီကႝု တြႝဳရးဍဳင္မန္၊ ပမာန္ပႜႝဳပႜိဳက္ ကဿာတ္ကၜဳင္အေခါင္နာနာသာ္ရ။ ၐိုန္ရ ေကၜာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ကီုေလဝ္ အလႝုအသ႘ (ဖဆပလ) တအ္ဍႝဳဍိဳက္ဒှာတာ နကႝုအဝႝု နဲနာနာသာ္တဲု ဒုင္ဟြံမာန္ ပႜဲသကၠရာဇ္(၁၃၁၀) ဂိတုခႜဲသ႘ေပင္၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1948 နကႝုဂေကာံပၜန္ဂတး ရပ္ကၜဳင္လြဟ္ရ။ ကာလစိုပ္ကၜဳင္ ပႜဲတိဍာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္တဲု ဒက္ပၲန္ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1955 ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၃၈) သှာံဂွ္ ဒးေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ ကမၼတ႘ကႜိဳက္ပ္ဗဟႝု ညးလ်ိဳင္ဌာနပေရင္ဘ႑ာရ။ အပႜဲေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ဒုင္ၿဗဲစဲတၛဲ သၜာဲလမ်ီဳ လုပ္ကၜဳင္ေပါဲဗတိုက္ရပ္လြဟ္ ပြိဳင္စွ္သှာံစွ္ၿဗဲရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၃၂၀)၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1958 ဂိတုဂ်ဴလာင္ 19 ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ ကလိဂြံအာယုက္ (၄၁)သှာံ မဲြကေရာံကု ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ ၿပံင္သၜာဲနဲကဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္ သၜာဲလြဟ္ကႝု ဒ႘မႝုကေရၿဇ႘ ပႛ႘ပႛပ္ကႝု အလႝုအသ႘ (ဖဆပလ) တဲု ဆက္လုပ္အာေပါဲဗတိုက္ ပႜဲဗြိဳင္ေသှာဝ္ (ပါလ႘မာန္)ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1958 ဂိတုၾသေဂတ္13 ပႜဲကႝုဒက္ပၲန္ ဒပ္ည႘သဿဟ္ ေကာန္ညးဍဳင္ကြာန္မန္ (မြန္ျပည္သူ႕ညီညြတ္ေရး တပ္ေပါင္းစု မပညတ) နကႝုေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္၊ ဂေကာံအလံုရးေဒသ ရာမည၊ ေဗာ္သြးေကာန္ဍဳင္အရင္မန္၊ သင္သဿတ္ဟိတဂေဝသ႘တံဂွ္ ပါလုပ္လဝ္ ပႜဲေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ နဒဒွ္ ညးပၜတရဵ ကႜိဳက္ပ္မြဲရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1960 ဂိတုေဖဖဝ္ဝါရ႘ 6 ပႜဲေနေဝန္ေကၜာန္ဗဒွ္ေပါဲ႐ုဲမာဲဂွ္ ညံင္အမာတ္မန္ ေသၢာံကလိဂြံဇှးမာန္ ေရင္တၜဳင္ဂစာန္ကၜဳင္လဝ္ရ။ နအလႝုဇကုေလဝ္ လုပ္႐ဲုမာဲ ပႜဲသၠဳတ္က်ာ္ျမဟ္ကီုရ။ ပႜဲအခိင္ဝြံ ညးမဇှးမာဲ ကလိဂြံနဒဒွ္အမာတ္တုန္ နာဲဖႝုခ်ႝဳ (အမာတ္မန္ပြိဳင္ဍဳင္ေရဝ္)၊ နာဲအံင္ေထာန္ (အမာတ္မန္ ပြိဳင္ဍဳင္ျဇပ္ဗု)၊ နာဲဖႝုစိင္ (အမာတ္မန္ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္)၊ စှးေကာန္ဍဳင္အရင္ နာဲအံင္လွငၛ႙ဳတအ္ ကလိဂြံဇှးကီုရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1961 ပႜဲဂေကာံဓမံက္ပတိုန္ဍဳင္မန္ဂွ္ ပါလုပ္နဒဒွ္ ညးကႜိဳပ္ ႏူေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္မြဲတဲု ခ်႘ဓရာင္ေရင္တၜဳင္ေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ရ။ ရန္လဝ္ ပႜဲ1962 ဂိတုၾသေဂတ္မၢး ေကၜာန္ဗဒွ္ပါလ႘မာန္ ၿပံင္သၜာဲပေရင္ဍဳင္ကြာန္တဲု ဍဳင္မန္သၵးမံက္ဍာံဍာံေရာင္ ပေတွ္ေကတ္လဝ္တဲု သၜဳင္ပတိုန္ ပေရင္စႏၵက္ခ်႘ဓရာင္ ဗြဲမထတ္သၠာတ္ကီုရ။ ဆဂး ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1962 ဂိတုမာတ္ခ်္ 2 ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၄၅) သှာံဂွ္ သၠိဳပ္ပှာန္ေနေဝန္ သီေထာံအဝႝုကဿိန္ဍဳင္တဲု ပေရင္ၐိုဟ္လလံဍဳင္ဟဿဲ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ေဗာ္ပၜတရဵဍဳင္မန္ဂမၜိဳင္ ပံင္ေတာဲခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ကုေဗာ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ အလံုမြဲဍဳင္တဲု ဆက္ခ်႘ဓရာင္ကၜဳင္ ပေရင္ၐိုဟ္လလံရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၃၂၅)၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1963 ဂိတုနဝ္ေဝန္ဗာ 13 ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၄၆) သှာံဂွ္ နကႝုစိုတ္မဟာဝါဒ႘ဗဿာ ဂေကာံသၠိဳပ္ပှာန္ ေနေဝန္တအ္ ရပ္ေပၜာပ္ထံင္ကု ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ဂွ္ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္မန္ဂမၜိဳင္ေလဝ္ ဒးဒုင္ရပ္ (၈) တၜကီုရ။ ညး (၈) တၜတအ္တုန္ နာဲငၛ႙ဳတိင္၊ နာဲေထာန္သိင္၊ နာဲေက်ာင္၊ နာဲေတန္အံင္၊ နာဲသိင္မိုင္၊ နာဲဆာန္မန္၊ နာဲေကာန္ဗၜာဲကႝု ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာပ႙ုမဒွ္ကီုရ။ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာပ႙ု ဒးဒုင္ရပ္စုတ္ထံင္ ကေရာံကႜိဳပ္သၠိဳပ္မန္ တှဟ္ဟ္ဂမၜိဳင္ ပြိဳင္ (၁၀) သှာံကီုရ။
အပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၃၃၅)၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1973 ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၅၆) သှာံဂွ္ ဗၜးတိတ္ႏူထံင္သၛိစါတ္ရ။ တိတ္ဗၜးႏူထံင္ မံင္ဂြံပႜဲသၛိ ပြိဳင္မြဲဂိတုျပင္တဲု ကေလင္တိတ္ပၜန္ဂတး လုပ္ေကၜာန္ပႜဲေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ စိုပ္ကၜဳင္ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ျခာဟြံလအ္ ဒးဒုင္႐ဲုစွ္ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္ရ။ ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၃၃၇)၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1975 ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၅၈) ဂွ္ ဒးဒုင္႐ုဲစွ္ပၲိဳန္ နဒဒွ္ ညးအုပ္ကာနာနာဗဟႝု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိရ။ ႀကဵတဲုဆက္ပၜန္ ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ ဒု-ဥကၠ႒ေဇှာ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ၊ ေကုာံ ဒု-ဥကၠ႒ ဂေကာံကႜိဳက္ပ္ပှာန္ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ခေရတ္ 1981 ကာလကလိဂြံအာယုက္ (၆၄) သှာံဂွ္ ပႜဲေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ ဒွ္အာၐါလြးဂွ္ နဒဒွ္ ဥကၠ႒ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိ (လပၚဗဒိုပ္ဗညာနဲက်ာ္ပိ) ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္လဝ္တာလ်ိဳင္ရ။ ေဗာ္ပၜန္ဂတးရပ္လြဟ္ ေသၢာံေကတ္ဇှး နကႝုဒပ္ပံင္ေကာံမာန္ ရန္တဿအ္တဲု လုပ္ကၜဳင္ဂေကာံ ဒ႘မဝ္ကေရၿဇ႘ေကာန္ဂကူ (NDF) ရ။ ပႜဲဒပ္ပံင္ေကာံဂွ္ ေကတ္တာလ်ိဳင္ ဂေကာံသဘာပတိ (ဗဟႝု)ရ။ ပႜဲကႝုသကၠရာဇ္ 1987 ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၇၀) သှာံဂွ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိၐါလြးဂွ္ ကေလင္ပံင္ေကာံည႘သာ ကေလင္ဒွ္ကၜဳင္မြဲေဗာ္ဓဝ္ပၜန္တဲု ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာဝြံ ေကတ္ကၜဳင္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္ ဒု-ဥကၠ႒ ဗဟႝု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိပၜန္ရ။
ပႜဲကႝုသှာံ 1988 ကာလ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၇၁) သှာံဂွ္ ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိကႝု ေဗာ္ကေရင္ KNU တအ္ ဒွ္ပဋိပကၡေဇှာ္ နကႝုလြဟ္ ပြိဳင္ (၂၇) တၛဲရ။ ပႜဲေပါဲဗတိုက္ဂွ္ နာဲနလႅာဝြံ ကႜိဳက္ပ္ပၜတရဵ ဂစာန္ကၜဳင္ ညံင္ဂြံဂြံေပါဲအံင္ဇှးရ။ နကႝုဒပ္ပံင္ေကာံ NDF ကၜဳင္ပည႘ပညပ္ ဒဒွ္ရ ပႜဲအခိင္ဝြံ ဒွ္အခိင္ဗတိုက္သ႐ိုဟ္သှဗြဝ္ မဟာဝါဒ႘ ဂကူဗဿာေရာင္ဒွ္တဲု ေဗာ္ဍဳင္မန္တဿိကႝု ေဗာ္ကေရင္ KNU တအ္ ေဒံါကၜဳင္ပန္ေပွာ္ေရင္သၠအ္ပၜန္ရ။ ပႜဲသှာံဂွ္ေဟင္ ေပါဲထၞးဆႏၵ ကလိုက္ကမႝုညးဍဳင္ကြာန္ ကတႝုဒွ္တဲု အလႝုအသ႘ပှာန္ (နဝတ ေစာေမာင္၊ ခင္ၫြန္႕)တအ္ သီေထာံအဝႝုမြဲဝါပၜန္ရ။ ႀကဵႏူထၞးဆႏၵတဲု ကႜိဳပ္သၠိပ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္၊ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္ကြးဘာဂမၜိဳင္၊ ခမ႘သင္ဂမၜိဳင္၊ ညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ တိတ္ကၜဳင္စိုပ္ ပၜန္ဂတးဂွ္ ဒုင္တၜဳင္ေဖ်ံဒှာဲရ။ ပႜဲအခိင္ကြးဘာဂမၜိဳင္ ဒက္ဂေကာံ (ဒပ္ကြးဘာ ABSDF)ဂွ္ကီု၊ ဂေကာံညးမခ်႘ဓရာင္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္ ပံင္ေကာံတဲု ပံက္ပတိုန္ ဂေကာံဂအုပ္မဟာမိတ္ ဒ႘မဝ္ကေရတ္ေတတ္ဍဳင္ဗဿာ မဒမခ (DAB)ဂွ္ကီု ဗိုင္႐ီုဗင္ေရင္တၜဳင္ကၜဳင္ကီုရ။
အခိင္ယိုက္ေဂၜင္ေကတ္တာလ်ိဳင္ပႜဲေဗာ္ သှာံအခါ ဗြဲမလအ္လဂွ္ ယႝုလတူတပ္တး၊ ေစတနာေဇှာ္၊ ဂိုတ္ဂၥာန္ကေမၜာန္ေဗာ္ ဗြဲမေလာန္တဲု ဒွ္ညးမှံဳကႝု သမာဓိ၊ သၜးေကၜံဂုဏ္ဖႝုဇကုမာန္၊ ႏြံကႝုစရာဲကႜိဳပ္သၠိဳပ္တဲု ေကာန္ေဗာ္ေကာန္ဒပ္ ေကုာံ ညးဍဳင္ကြာန္တအ္ သႜိဳက္ဆာန္ေသှံသှဵ ဗြဲမေလာန္ရ။ အပႜဲဗြိဳင္မဟာမိတ္ ဆက္ေဆာံကႝု ဂကူဂမၜိဳင္ ေဗာ္ဂမၜိဳင္ေလဝ္ ညးဂမၜိဳင္ ထိုင္သးဗြဲမေလာန္ရ။
ပႜဲသကၠရာဇ္ဍဳင္ (၁၃၅၁)၊ ဂိတုခႜဲသ႘ (၇) မံက္၊ သကၠရာဇ္ခေရတ္ 1989 တၛဲအငၛာ ကာလဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ ကလိဂြံအာယုက္ (၇၂) သှာံဂွ္ ဂေကာံသင္သဿတ္ ေကုာံ ဂေကာံကြးဘာတအ္သၸတိုင္ ေကၜာန္ဗဒွ္ သၻင္သၸစဿတ္သမၲီ တၛဲထၞးဆႏၵ (၈) ပန္မ ေပင္မြဲသှာံ ပႜဲကြာန္က်ာ္ပိတဲု ဘိက္ကၜဳင္ ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာ သြက္ဂြံေကတ္တာလ်ိဳင္ နဒဒွ္သဘာပတိ ပႜဲအေသအဟာန္ဂွ္ဝြံရ။ နကႝုပေရင္ထတ္ယုက္ဟြံခိုဟ္ ကတႝုဒွ္ဒဿံင္ ယဲေကာန္တဿအ္ကီုေလဝ္ နကႝုစိုတ္ကတိုင္ကတုိင္ကဿဟ္ကဿဟ္ေဟင္ အေဃာေကတ္ဒဿံင္တာလ်ိဳင္ သဘာပတိ ကတႝုဟီုဒဿံင္ဂလာန္ ပံက္အေသအဟာန္ဂွ္ ဟီုဂြံဂလာန္ပႛဳင္ပၜတရဵ ၐိုတ္ၐါပိမိေဏတ္တဲု ေဒါမ္ေစွ္အာလတူစင္ဂွ္တဲု လမ်ီဳအိုတ္အာလတူစင္ ဂွ္ရ။ အခိင္ဝြံ အခိင္ႏူဂယး (8 း 20) မိေနတ္မဒွ္တဲု စႏူဂွ္ စုတိကလိေလာန္စဵအာ ဗြဲမအမ္သဝ္ကီုရ။ ၐိုန္ဟြံထတ္ယုက္ ဒးဒွ္မံင္ဓဝိင္ကႝု ပေရင္ထတ္ယုက္ ဇကုကီုေလဝ္ ဟြံရန္ကႝုဂုဏ္ဖႝုဇကု ေစတနာေဇှာ္ထတ္ လတူကေမၜာန္တဲု အေဃာဟီုမံင္ဂလာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ လတူစင္ ဟီုအေရဝ္ ဒးစုတိအာဂွ္ ရဲေဗာ္ကီု ခမ႘သင္တအ္ကီု ညးဍဳင္ကြာန္တအ္ကီု အလံုဂကူမန္ တအ္ကီု ဂေကာံကြးဘာတအ္ကီု သီုကႝုဂေကာံ မဟာမိတ္တအ္ ေအာန္စိုတ္ ေဟာံျဇ ဒွ္လှီဗြဲမေလာန္ရ။ လတူဂၜံင္တရဵအာဇနဲ ကႜိဳပ္သၠိဳပ္တအ္ဂွ္ ေကာန္ဗြဲႀကဵ စဵဗြဲဂတ ဂြံဗွ္ဗှဳဟ္ ဂြံေရာ္ဂုဏ္ လတူကႜိဳပ္သၠိဳပ္မန္တအ္ ရန္တဿအ္တဲု ေကာန္ကြးဂမၜိဳင္၊ ညးဍဳင္ကြာန္ဂမၜိဳင္၊ ေကာန္ဇာတ္ဂမၜိဳင္ ဒက္ပၲန္လဝ္႐ုပ္မြဲ ပႜဲကြာန္ေသှဟ္ဗၵဝ္ ပြိဳင္ဍဳင္မုဟ္ဍဳင္ရ။
ဥကၠ႒ေဇှာ္ နာဲနလႅာဝြံ မဒွ္ႀတံဳအာဇနဲမန္မြဲတဲု ညးေျမာ္ဟီုလဝ္ ဂလာန္ဗကန္ကႝုေကာန္ကြး၊ ေကာန္၊ ေကာန္စဵတအ္ အတိုင္ဗြဲသဿဝ္ကီုရ။
အသံပါင္ဝြံတုန္ -
(က) ေကၜာန္ကေမၜာန္မြဲမြဲမၢး -
ဒးဂံင္ေကၜာန္ပႜဲဝိုင္
ဒးဂံင္ပေလဝ္ပႜဲဝိုင္
ဒးဂံင္ဒုင္ခ်ိဳတ္ပႜဲဝိုင္
(ခ) ေကၜာန္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္ေတွ္ -
ဒးလၛတ္ပေရင္ဍဳင္ကြာန္
(ဂ) ေကၜာန္ကေမၜာန္ဂကူမၢး
ဒးည႘သဿဟ္ေဟင္ ဂြံေပါဲအံင္ဇှးမာန္ေရာင္ သာ္ဝြံမဒွ္ကီုရ။
ဆက္ဗ္ွ...
ကေလင္သေရာပ္ေထာံ...
