လြပ္လပ္ေရးရၿပီးကာလ တိုင္းရင္းသားျပည္သူတို႕၏ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲ အသြင္သ႑ာန္မ်ားႏွင့္ လူထုတိုက္ပြဲ လႈပ္႐ွားမႈ အသြင္သ႑ာန္မ်ား (3)

ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးေနာက္ပုိင္းမွာ မဟာလူမ်ိဳးႀကီးဝါဒႏွင့္ အာဏာ႐ွင္စနစ္ေတြေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးမ်ားဟာ မိမိတို႕ကံၾကမၼာ မိမိတို႕ဖန္တီးခြင့္ဆိုတဲ့ တိုင္းရင္းသားအခြင့္အေရး၊ အမ်ိဳးသားအခြင့္အေရးႏွင့္ ဒီမိုကေရစီအခြင့္အေရးေတြ ဆံုး႐ႉံးခဲ့ရတယ္။ လြတ္လပ္ေရးကို အတူအရယူမယ္ဆိုၿပီး မူလသေဘာတူထားတဲ့ ပင္လံုစိတ္ဓါတ္ကို ေဖာက္ဖ်က္လာခဲ့ၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးေတြဟာ သူတို႕ရဲ့ အခြင့္အေရးေတြကို ရ႐ွိဖို႕အတြက္ အသြင္သ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ အေျခအေန၊ အခ်ိန္ကာလ၊ ေဒသအသီးသီးေတြမွာ လက္နက္ကိုင္လမ္းစဥ္ကို ကိုင္စြဲလာခဲ့ၾကတယ္။

အက်ဥ္းခ်ဳပ္အေနနဲ႕ တိုင္းရင္းသားေတြ လက္နက္ကိုင္လမ္းစဥ္ကို စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ ခဲ့တာေတြကို ေအာက္ပါအတိုင္းေဖာ္ျပထားပါတယ္။
(က) မြန္အမ်ိဳးသားေတြဟာ 1948 ခုႏွစ္ August 19 ရက္ေန႕ (၁၃၁၀ ဝါေခါင္လျပည့္ေန႕) မွာစတင္ၿပီး မြန္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ကို စတင္ခဲ့တယ္။
(ခ) ကရင္နီအမ်ိဳးသားေတြဟာ 1948 ခုႏွစ္ August လ 17 ရက္ေန႕မွာ စတင္ၿပီး ကရင္နီအမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရးလမ္းစဥ္ကို စတင္ခဲ့တယ္။ (1957 ခုႏွစ္မွာ KNPP ကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့တယ္။)
(ဂ) ကရင္အမ်ိဳးသားေတြဟာ 1949 ခုႏွစ္ January လ 31 ရက္ေန႕ တနလာၤေန႕မွာ နံနက္ 4 း 30 မွာ ကရင္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး စတင္ခဲ့ပါတယ္။
(ဃ) ပအိုဝ္ အမ်ိဳးသားေတြဟာ 1949 ခုႏွစ္ Decemberလ 11 ရက္ေန႕မွာ ပအိုဝ္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ ေတာ္လွန္ေရး စတင္ခဲ့တယ္။
(င) သွ်မ္းအမ်ိဳးသားေတြဟာ 1958 ခုႏွစ္ May လ 21 ရက္ေန႕ သွ်မ္းအမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး စတင္ခဲ့တယ္။
(စ) ကခ်င္အမ်ိဳးသားေတြဟာ 1961 ခုႏွစ္မွာ KIO ကို ဖြဲ႕စည္းၿပီး ကခ်င္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ျမွင့္တင္ခဲ့တယ္။
(ဆ) ပေလာင္အမ်ိဳးသားေတြဟာ 1963 ခုႏွစ္ January လ 12 ရက္ေန႕မွာ ပေလာင္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္တပ္ဖြဲ႕ PNF ကို ဖြဲ႕စည္းၿပီး ပေလာင္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို တိုးျမွင့္ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္။
(ဇ) ကယန္းအမ်ိဳးသားေတြဟာ 1964 ခုႏွစ္ June လ 4 ရက္ေန႕မွာ စတင္ၿပီး ကယန္းအမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲကို ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကတယ္။
(စ်) ရခိုင္အမ်ိဳးသားေတြဟာ 1946 မွာ ေတာ္လွန္ေရးစတင္ခဲ့ၿပီး 1967 ခုႏွစ္မွာ ALP ကို စတင္ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကၿပီး ရခိုင္အမ်ိဳးသား လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲကို ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္။
တိုင္းရင္းသားမ်ားေတြဟာ မိမိတို႕ကံၾကမၼာ မိမိတို႕ဖန္တီးခြင့္ဆိုတဲ့ ေၾကြးေၾကာ္သံေတြနဲ႕အတူဘဲ တိုင္းရင္းသား အခြင့္အေရး၊ ဒီမိုကေရစီေရးလႈပ္႐ွားမႈ အမ်ိဳးသားႏိုင္ငံေရးတိုက္ပြဲေတြမွာ ဆင္ႏႊဲလာျခင္းနဲ႕အတူဘဲ လူမ်ိဳးေပါင္းစံုပါဝင္တဲ့ ေအာက္ပါအဖြဲ႕အစည္းမ်ားဟာလည္း လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲမွာ ပါဝင္ဆင္ႏႊဲလာခဲ့တယ္။
- 1947 ခုႏွစ္မွာ သခင္စိုးေခါင္းေဆာင္တဲ့ အလံနီကြန္ျမဴနစ္ပါတီ၊ 1948 ခုႏွစ္ March လမွာ သခင္သန္းထြန္း ေခါင္းေဆာင္တဲ့ ဗမာျပည္ ကြန္ျမဴနစ္ပါတီဟာလည္း လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရး ဆင္ႏႊဲခဲ့တယ္။
- 1948 ခုႏွစ္ July လမွာ ဗိုလ္ဖိုးကြန္းေခါင္းေဆာင္တဲ့ ျပည္သူ႕ရဲေဘာ္ဟာလည္း လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲမွာ ပါဝင္ဆင္ႏႊဲလာခဲ့တယ္။
- 1988 ခုႏွစ္ November လမွာ ေက်ာင္းသားလူငယ္အမ်ားစုဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေက်ာင္းသားမ်ား ဒီမိုကရက္တစ္တပ္ဦးကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကၿပီး လက္နက္ကိုင္ေတာ္လွန္ေရးကို ဆင္ႏႊဲလာခဲ့တယ္။
ထို႕အတူ ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ား၊ လူငယ္မ်ားႏွင့္ ျပည္သူလူထုေတြဟာ ဆင္းရဲက်ပ္တည္းမႈ အမ်ိဳးမ်ိဳးကေန လြတ္ေျမာက္ေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းသာယာေရး၊ တိုက္တက္ေခတ္မွီေသာ ႏိုင္ငံေတာ္သစ္ တည္ေဆာက္ေရးအတြက္ ဥပေဒေဘာင္အတြင္း လႈပ္႐ွားမႈတိုက္ပြဲအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ တိုက္ပြဲဝင္ေနၾကပါတယ္။
(က) ဘဝရပ္တည္ေရးႏွင့္ စီးပြားေရးၾကပ္တည္းမႈမွ လြတ္ေျမာက္ေရးတိုက္ပြဲ
အလုပ္သမား၊ လယ္သမားလူတန္းစားမ်ား၊ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ား၊ ႏိုင္ငံဝန္ထမ္းမ်ား စားဝတ္ေနေရး ေျပလည္ဖို႕နဲ႕ ကုန္ေစ်းႏႈန္းက်ဆင္းေရး၊ ဝန္ထမ္းလစာတိုးျမွင့္ေရး၊ အလုပ္လက္မဲ့မ်ား အလုပ္ရ႐ွိေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္မွ ပညာေရးအတြက္ သံုးစြဲေနတဲ့ ပညာေရးအသံုးစရိတ္မ်ား တိုးျမွင့္သံုးစြဲေရး၊ သက္သာေခ်ာင္ခ်ိေရးတိုက္ပြဲ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေ႐ွာက္မႈ ေကာင္းမြန္စြာရ႐ွိေရး၊ လွ်ပ္စစ္မီး၊ ေရ ရ႐ွိေရး၊ အခြန္ေငြမ်ားေလ်ာ့ေပါေကာက္ခံေရး စတဲ့ ေတာင္းဆိုမႈတိုက္ပြဲေတြဟာ ဘဝရပ္တည္ေရးနဲ႕ စီးပြားေရးၾကပ္တည္းမႈမွ လြတ္ေျမာက္ေရး လႈပ္႐ွားမႈ တိုက္ပြဲအသြင္ သ႑ာန္ေတြျဖစ္တယ္။
(ခ) ဒီမိုကေရစီေရးႏွင့္ လူ႕အခြင့္အေရးတိုက္ပြဲ
ဒီမိုကေရစီေရး၊ လူအခြင့္အေရး၊ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသားမ်ား လြတ္ေျမာက္ေရး၊ အက်ဥ္းသားမ်ား လူ႕ဂုဏ္သိကၡာ အဆင့္အတန္းႏွင့္အညီ ဆက္ဆံျပဳမူေရး၊ စာေပယဥ္ေက်းမႈမ်ား လြတ္လပ္စြာ သင္ၾကားခြင့္၊ ေဖာ္ထုတ္ခြင့္ရ႐ွိေရး၊ တိုင္းရင္းသားစာေပမ်ားကို အသိအမွတ္ျပဳေရး စတဲ့ေတာင္းဆိုမႈတိုက္ပြဲေတြဟာ ဒီမိုကေရစီေရးႏွင့္ လူ႕အခြင့္အေရး တိုက္ပြဲအသြင္သ႑ာန္ေတြျဖစ္တယ္။
(ဂ) ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ အခြင့္အေရးတိုက္ပြဲ
ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးအေျဖ႐ွာေရး၊ ျပည္တြင္းစစ္ရပ္စဲေရး၊ စစ္အာဏာ႐ွင္စနစ္ ခ်ဳပ္ၿငိမ္းပေပ်ာက္ေရး၊ အမ်ိဳးသားျပန္လည္သင့္ျမတ္ေရး စတဲ့ ေတာင္းဆိုတိုက္ပြဲေတြဟာ ႏိုင္ငံေရးနဲ႕ အခြင့္အေရး တိုက္ပြဲအသြင္သ႑ာန္ေတြ ျဖစ္ၾကတယ္။
ဒီတိုက္ပြဲ လႈပ္႐ွားမႈေတြဟာ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကတည္းက ဖဆပလ ေခတ္မွာ အ႐ွိန္နည္းခဲ့ေပမဲ့ စစ္အာဏာ႐ွင္ေခတ္မွာ အ႐ွိန္အဟုန္ ျမင့္မား ျပင္းထန္လာခဲ့တယ္။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္အျဖစ္သိ႐ွိႏိုင္ေအာင္ ေအာက္ပါအတိုင္း ေဖာ္ျပထားပါတယ္။
- 1958 ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလမွာ အိမ္ေစာင့္အစိုးရကို ကန္႕ကြက္ဆႏၵျပ
- 1960 တ႐ုတ္ျဖဴက်းေက်ာ္မႈ၊ အေမရိကန္သံ႐ုံး ဆႏၵျပ
- 1962 ဂ်ဴလိုင္လ 7 ရက္ေန႕မွာ တကၠသိုလ္သမဂၢ အေဆာက္အအံုကို မိုင္းနဲ႕ၿဖိဳခ်ခဲ့၊ ေက်ာင္းသားမ်ားစြာ ေသဆံုး/ဒဏ္ရာရ။
- 1963 ခုႏွစ္မွာ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ေက်ာင္းသားဆႏၵျပ
- 1967 ခုႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လမွာ တ႐ုတ္-ဗမာ အေရးအခင္း
- 1967 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လမွာ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕မွာ ဆန္ျပႆနာ
- 1969 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ 1 ရက္ေန႕မွာ ကြ်န္းဆြယ္အားကစားပြဲ အဓိက႐ုဏ္း
- 1970 ခုႏွစ္မွာ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေ႐ႊရတုလႈပ္႐ွားမႈ
- 1974 ခုႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ 6 ရက္ေန႕မွာ အလုပ္သမားအေရးအခင္း၊ သပိတ္ခ်ည္မွ်င္ႏွင့္ အထည္စက္႐ုံ
- 1974 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ 5-11 ဦးသန္႕အေရးအခင္း ေက်ာင္းသားအေရးအခင္း
- 1975 ခုႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ 2 ရက္ေန႕မွာ ေက်ာင္းသားအက်ဥ္းခ်မႈမခံႏိုင္( 6/ 6/ 74 စဥ္ကအဖမ္းခံရစဥ္)
- 1976 ခုႏွစ္ မတ္လ 23 ရက္ေန႕မွာ သခင္ကိုယ္ေတာ္မႈိင္းရာျပည့္ အေရးေတာ္ပံု
- 1976 ခုႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ 20 ရက္ေန႕မွာ ဗိုလ္ႀကီးအုန္းေက်ာ္ျမင့္ႏွင့္အဖြဲ႕ အာဏာသိမ္းဖို႕ႀကံစည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႀကီးတင္ဦး သိလ်က္ႏွင့္ ထိန္ခ်န္၊ အေရးယူျခင္းခံရ။
- 1987 ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ 5 ရက္ေန႕မွာ ေငြစကၡဴ တရားမဝင္ေၾကျငာၿပီး သိမ္းဆည္းခဲ့
- 1988 ခုႏွစ္ မတ္လ 12/ 13 ရက္ေန႕မွာ စက္မႈေက်ာင္းသား ဘုန္းေမာ္က်ဆံုး
- 1988 ခုႏွစ္ မတ္လ 17 ရက္ေန႕မွာ တံတားနီအေရးအခင္း
- 1988 ခုႏွစ္ ဇြန္လ 15-20 ေက်ာင္းသားသပိတ္ဆက္ျဖစ္
- 1988 ခုႏွစ္ ဇြန္လ 23 ရက္ေန႕မွာ သပိတ္႐ံုးဖြင့္
- 1988 ခုႏွစ္ ဂ်ဴလိုင္လ 28 ရက္ေန႕မွာ ေ႐ႊတိဂံုေက်ာင္းသား ဆႏၵျပပြဲ
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 1 ရက္ေန႕မွာ ဗကသ က 8888 အေရးေတာ္ပံုအတြက္ လႈံ႕ေဆာ္ဆႏၵျပ
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 3 ရက္ေန႕မွာ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ ျပည္သူမ်ားအ႐ွိန္ယူ၍ စတင္လႈပ္႐ွားလာၾက
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 8 ရက္ေန႕မွာ အေထြေထြသပိတ္ေပၚေပါက္
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 11 ရက္ေန႕မွာ စစ္တပ္က စတင္ပစ္ခတ္၊ ဆႏၵျပပြဲဆက္လက္ျဖစ္ေပၚ
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 12 ရက္ေန႕မွာ စိန္လြင္ျပဳတ္၊ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္တက္
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 18 ရက္ေန႕မွာ ဒီမိုကေရစီ လူထုအံုၾကႊမႈ အေရးေတာ္ပံုႀကီးအ႐ွိန္ျမင့္
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 24 ရက္ေန႕မွာ စစ္ဥပေဒ႐ုပ္သိမ္း
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 26 ရက္ေန႕မွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ေ႐ႊတိဂံုဘုရား အေ႐ွ႕ဘက္မုခ္တြင္ တရားေဟာ၊ လူ (၅) သိန္းေက်ာ္တက္ေရာက္။
- 1988 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ 28 ရက္ေန႕မွာ သတၲမႀကိမ္ေျမာက္ ဗကသ ဖြဲ႕ မင္းကိုႏိုင္ဥကၠ႒၊ မကသ ဖြဲ႕ မင္းေဇယ်ာဥကၠ႒။
- 1988 ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ 2 ရက္ေန႕မွာ RIT ေက်ာင္းသားသပိတ္။
- 1988 ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ 6 ရက္ေန႕မွာ ရန္ကုန္ေဆး႐ုံႀကီး အေထြေထြသပိတ္ပြဲျဖစ္ပြား
- 1988 ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ 18 ရက္ေန႕မွာ ေဒါက္တာေမာင္ေမာင္အစိုးရျပဳတ္က်၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေစာေမာင္ အာဏာသိမ္းခဲ့။
- 1990 ၾသဂုတ္လ 8 ရက္ေန႕မွာ သံဃာေတာ္မ်ား ပတၲနိကၠဳဇၨနကံေဆာင္ပြဲ
- 1991 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ 10-11 RIT ႏွင့္ ပင္မတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသပိတ္။
- 1995 ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္စိန္ရတုအထိမ္းအမွတ္ ေက်ာင္းသားလႈပ္႐ွားမႈ
- 1995 ခုႏွစ္ ႏိုဝင္ဘာလမွာ စိန္ရတု က်င္းပ (နဝတႏွင့္အၿပိဳင္ လုပ္ႏိုင္ခဲ့)
- 1996 ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလ 2-9 ရက္ေန႕၊ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားအံုၾကႊမႈ အေရးအခင္း၊ ေက်ာင္းသား ကိုသက္ဦး ေထာင္ဒဏ္ (၅၁) ႏွစ္ က်ခံရ။
- 1997 ခုနွစ္ မတ္လ 16 ရက္ေန႕ မဟာျမတ္မုနိဘုရားႀကီး ဗိုက္ေဖာက္ခံရမႈ အေရးအခင္း
- 2003 ေက်ာက္ဆည္သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ ကုလားအဓိက႐ုဏ္း
- 2003 ၾသဂုတ္လ 15-25 ဗိုလ္ခင္ၫႊန္႕ႏွင့္ စစ္ေထာက္လွမ္းေရး ဖ်က္သိမ္း
- 2007 ခုႏွစ္ ၾသဂုတ္လ - စက္တင္ဘာလ ေ႐ႊဝါေရာင္ လူထုဆႏၵျပပြဲ